Jadąc na południe od Tarnowa lub Dębicy, w kierunku Dukli, trafiamy do miasta, którego początki sięgają mroków średniowiecza. Najstarsze historyczne źródła, którymi dysponują historycy wskazują na to, że Jasło istniało i było ważnym ośrodkiem na mapie już w XIII wieku. Jednym z jego najważniejszych zabytków, jest Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Jego historia rozpoczyna się w XV wieku, wedle źródeł został wzniesiony w drugiej połowie tego stulecia. Wtedy to do funkcjonujących w mieście cystersów dołączyli karmelici, co przyniosło bardzo duże wzmożenie ruchu pielgrzymkowego w tej części Europy. Najwięcej pielgrzymów przybywało z Węgier. Warto jednak pamiętać, że pierwsze wzmianki o parafii w Jaśle pochodzą sprzed 1325 roku. To prawdziwy świadek historii, którego mury opowiadają trudne i burzliwe dzieje regionu i kraju.

Kościół na początku zbudowany został zbudowany w stylu gotyckim. Wymieniono go w kronice Jana Długosza, a jeden z XIX-wiecznych badaczy zabytków, Władysław Łuszczkiewicz odczytał na sklepieniu datę 1479. Historycy przyjmują, że wskazuje ona na odbudowę świątyni po jednym z ówczesnych najazdów węgierskich.

Już w najstarszych latach swojej działalności świątynia odznaczała się sklepionym prezbiterium, istniała także boczna kaplica. Zarówno ona jak i korpus budynku przykryte były stropem drewnianym. Według XVI-wiecznych źródeł już wtedy na miejscu zachwycało aż 5 ołtarzy, szósty znajdował się w kaplicy. W 1611 r. dobudowano murowaną kaplicę z cegieł, która otrzymała wezwanie św. Anny.

Przez wieki kościół zmieniał swój kształt i styl odzwierciedlając technologie i tendencje artystyczne budowniczych.  W połowie XVIII-wieku prawdopodobnie powstało sklepienie beczkowe nawy głównej, oparte na filarach wewnętrznych. Niestety podczas II wojny światowej został zniszczony dach świątyni oraz praktycznie wszystkie wewnętrzne ozdoby i wyposażenie. Zawaliły się także sklepienia w późnogotyckim prezbiterium.

Kościół farny od czasów średniowiecznych pełnił rolę siedziby parafii. Świątynie tego rodzaju budowano najczęściej w bezpośrednim sąsiedztwie rynku. Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny to najstarszy kościół tego typu o kamiennych murach w Polsce.

Świątynia już przed II wojną światową została wpisana do rejestru zabytków ze statusem zabytku klasy zero, oznaczającym największe skarby dziedzictwa kulturowego.

Do dziś odwiedzających może zachwycać gotycka bryła kościoła, o charakterystycznym strzelistym kształcie. Charakteru dopełnia dach kryty czerwonymi dachówkami. Dodatkowym i niecodziennym elementem bryły jest okrągła wieżyczka między prezbiterium a nawą.

Podczas licznych prac remontowych tego miejsca  na południowej ścianie prezbiterium powieszono transferowane (odnowione i zakonserwowane) malowidła z XVI  i  XVII wieku. Do tego odwiedzający nie powinni przegapić znajdującego się we wnęce prezbiterium malowidła z XV w.  przedstawiającego św. Hieronima.

Od początku lat 70-tych XX wieku Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Jaśle jest często badana i opisywana przez kolejne pokolenia historyków sztuki.